Η ελπίδα: το προσωπικό ουράνιο τόξο του μυαλού

Η ελπίδα είναι μια αντίδραση που υποκινείται από σκέψεις απροσδόκητων θετικών αλλαγών που μπορεί να συμβούν μέσα σε ακραίες δυσκολίες και κρίσεις. Συγκεκριμένα, η ελπίδα ως πτυχή του θαύματος μπορεί να προκύψει από μια αναπάντεχη στιγμή ή σημάδι που μας επιτρέπει να δούμε μια αχτίδα δυνατότητας προς ένα κατά τα άλλα αβέβαιο ή σκοτεινό μέλλον.

Ο ψυχολόγος C.R. Snyder, μιλώντας στο mindbodygreen, προσφέρει μια μεταφορά. Ο Snyder, ο οποίος ανέπτυξε την Κλίμακα Ελπίδας Ενηλίκων, ένα μοντέλο που μετρά το επίπεδο ελπίδας ενός ενήλικα, δήλωσε: «Το ουράνιο τόξο είναι ένα πρίσμα που στέλνει θραύσματα πολύχρωμου φωτός προς διάφορες κατευθύνσεις. Ανεβάζει το ηθικό μας και μας κάνει να σκεφτόμαστε τι είναι δυνατό. Η ελπίδα είναι το ίδιο – ένα προσωπικό ουράνιο τόξο του μυαλού». Είναι μια χαρακτηριστική μεταφορά, διότι το ουράνιο τόξο αποτελεί την κεντρική μελέτη του θαύματος εδώ και αιώνες μεταξύ θεολόγων, φιλοσόφων και επιστημόνων. Η ελπίδα είναι μια εκδοχή ουράνιου τόξου στη ζωή μας.

Τα επιστημονικά τεκμηριωμένα οφέλη της ελπίδας

H ελπίδα ως πτυχή του θαύματος μπορεί να ενισχύσει το σθένος και την ανθεκτικότητα. Η ελπίδα είναι κάτι περισσότερο από μια αισιόδοξη ψυχική κατάσταση, είναι ένα όραμα προσανατολισμένο στη δράση. Αν μπορούμε ακόμα να εντοπίσουμε το θαύμα ενώ αντιμετωπίζουμε τη θλίψη, τις αντιξοότητες, την ασθένεια και άλλες κρίσιμες αναποδιές, η ελπίδα θα μας επιτρέψει να βρούμε σκοπό και δημιουργικότητα ανεξαρτήτως των περιστάσεων.

Αποδεικνύεται ότι υπάρχει μια επιστήμη της ελπίδας που έχει οδηγήσει σε πολλές θεραπευτικές πρακτικές. Πρόσφατες έρευνες συσχετίζουν την ελπίδα με υψηλότερες ακαδημαϊκές και αθλητικές επιδόσεις, υψηλότερα επίπεδα σωματικής και ψυχολογικής ευεξίας, βελτιωμένη αυτοεκτίμηση και βελτιωμένες διαπροσωπικές σχέσεις.

Η ελπίδα είναι η πεποίθηση ότι το μέλλον θα είναι καλύτερο από το παρόν και η πεποίθηση ότι είμαστε σε θέση να αλλάξουμε ορισμένες πτυχές της κατάστασης. Οι ειδικοί μας λένε ότι για να αποκτήσουμε πραγματική πρόσβαση στην ελπίδα, χρειάζονται τα συστατικά της αισιοδοξίας, η αίσθηση προσωπικής δράσης και σχέδια για το πώς θα δράσουμε. Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι που παρουσίαζαν υψηλά ποσοστά σε κλίμακες αισιόδοξης στάσης ήταν πολύ πιο παραγωγικοί.

Οι άνθρωποι που αναπτύσσουν ελπίδα έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτον, οι αισιόδοξοι άνθρωποι βάζουν στο επίκεντρο μελλοντικούς στόχους, όσο κοντά ή μακριά κι αν βρίσκονται. Η έρευνα δείχνει ότι ορίζουν και επιδιώκουν δύο έως τρεις στόχους με επιμονή. Ακόμα και αν θεωρείτε ότι αποστρέφεστε τους στόχους, σκεφτείτε πώς αυτή η απλή πράξη θα μπορούσε να αλλάξει την εμπειρία σας. Ο καθορισμός και η πραγματοποίηση μικρών βημάτων προς δύο έως τρεις στόχους παρέχει νόημα και σκοπό κάτω από διαφορετικά οδυνηρές κρίσεις ή αναποδιές.

Οι αισιόδοξοι άνθρωποι τείνουν επίσης να ερμηνεύουν τα δυσμενή γεγονότα περισσότερο ως προκλήσεις παρά ως απειλές. Η ελπίδα διαφέρει σημαντικά από την ευχή. Με μια ευχή, η ενέργεια πίσω από τη σκέψη μοιάζει περισσότερο με μαγικό ξόρκι. Δεν συνδέουμε τις ενέργειές μας με το επιθυμητό αποτέλεσμα, γεγονός που μπορεί να μας αποδυναμώσει. Σκεφτείτε το έτσι, μεταφορικά. Είστε αποκλεισμένοι στη μέση ενός ωκεανού. Αν βασίζεστε μόνο στον ευσεβή πόθο και την αισιοδοξία, λέτε απλώς στον εαυτό σας: «Όλα θα πάνε καλά. Όλα θα πάνε καλά».

Η ελπίδα, από την άλλη πλευρά, μας βοηθά να προβλέψουμε πώς θα φτάσουμε από τη μέση του ωκεανού σε μια ασφαλή ακτή και κάνουμε μικρές ενέργειες αναλόγως. Όπως είχε σκεφτεί και ο φιλόσοφος του 17ου αιώνα Μπαρούχ Σπινόζα, τόσο ο φόβος όσο και η ελπίδα είναι απαντήσεις σε ένα αβέβαιο μέλλον. Έγραψε: «Δεν υπάρχει ελπίδα που δεν αναμιγνύεται με φόβο και φόβος που δεν αναμιγνύεται με ελπίδα». Ο φόβος και η ελπίδα μπορούν να αλληλοενισχύονται όταν βρίσκεστε σε κίνδυνο.

Πώς να καλλιεργήσουμε την ελπίδα μέσω της ονειροπόλησης

Ας ανιχνεύσουμε την ελπίδα ένα βήμα παραπέρα με μια πρακτική που σπάνια μιλάμε γι’ αυτή: τη σκόπιμη ονειροπόληση. Ναι, ονειροπόληση. Αν οι γονείς, οι δάσκαλοι ή οι εργοδότες σας σας έχουν επιπλήξει για την ονειροπόληση, τότε μπορείτε να καταλάβετε πως ένα μεγάλο μέρος του πολιτισμού μας είναι εξίσου προκατειλημμένο εναντίον της ονειροπόλησης όσο και εναντίον της ελπίδας.

Ωστόσο, αυτά τα δύο συνδέονται και είναι πολλοί οι ειδικοί που εμπειρικά έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι που ονειροπολούν περισσότερο, βρίσκουν και μεγαλύτερη ελπίδα σε δύσκολες καταστάσεις με έναν δραστικό όμως, από μέρους τους, τρόπο.

Επομένως, αν ονειροπολήσετε σκόπιμα το επιθυμητό μέλλον σας, θα μπορούσατε να αυξήσετε τις πιθανότητες να επιτύχετε τους στόχους σας, σύμφωνα με έρευνα από τη Γερμανία. Στη μελέτη αυτή, φοιτητές καθόρισαν έναν στόχο σπουδών και κράτησαν ημερολόγιο ονειροπολήσεων για δύο εβδομάδες. Η ενεργητική ονειροπόληση βοήθησε εκείνους τους φοιτητές που είχαν ήδη ως στόχο τα επιτεύγματα και την αριστεία. Ήταν η ομάδα που κατάφερε καλύτερα να επιτύχει τους στόχους της έρευνας.

Ποια ονειροπόληση είναι η πιο γόνιμη

Αλλά το πώς ονειροπολούμε φαίνεται κι αυτό να έχει σημασία. Το έργο του ψυχολόγου Jerome L. Singer αμφισβήτησε την προκατάληψη πολλών από τους συναδέλφους του ψυχολόγους απέναντι σε αυτή την ικανότητα περιπλάνησης του νου. Στο βιβλίο του The Inner World of Daydreaming (Ο εσωτερικός κόσμος της ονειροπόλησης), ο Singer διακρίνει τρεις διαφορετικούς τρόπους για να ονειροπολήσει κανείς.

Η πρώτη μορφή που εντοπίζει ο Singer είναι όταν μπορεί να έχετε φτωχό έλεγχο της προσοχής και χρησιμοποιείτε την ονειροπόληση ως έναν τρόπο για να ξεφύγετε από κάποιο είδος προσπάθειας εστίασης. Αυτό το ονομάζει αποσπασματική ονειροπόληση. Το δεύτερο είδος, που ονομάζεται ενοχικο-δυσφορικός τύπος, είναι όταν οι σκέψεις τείνουν προς αγωνιώδεις φαντασιώσεις – περισσότερο σαν καταστροφικοί εφιάλτες παρά σαν παιχνιδιάρικες ονειροπολήσεις. Αυτό που ο Singer αποκαλεί θετική-κατασκευαστική ονειροπόληση είναι το γλυκό σημείο, όπου βρίσκουμε οφέλη στην ονειροπόληση.

Αυτή η τελευταία είναι που ενεργοποιεί τη φαντασία μας για να εξερευνήσουμε τις δυνατότητές μας για ένα καλύτερο μέλλον, όσο μακρινό ή κοντινό κι αν είναι. Αυτό το είδος ονειροπόλησης οδηγεί στη δημιουργία σχεδίων και στην επίλυση προβλημάτων με τρόπο που συμπληρώνει την επιθυμία και προσπάθεια καθορισμού σημαντικών στόχων. Ένα συστατικό στοιχείο της ελπίδας είναι ότι αρχίζουμε να οραματιζόμαστε ενέργειες που θα μας οδηγήσουν στον τελικό μας στόχο.

πηγη